Yunus Hakkında Yazılmış Bir Makale ÜNYE'nin YUNUS EMRE İDDİASI
Türk Tasavvuf edebiyatından söz edilince akla gelen ilk isim Yunus Emre'dir. Bu ünlü halk ozanımız çok sade Türkçe ile söylediği emsalsiz şiirleri 7 asra yaklaşan bir zaman süreci içinde dillerde dolaşmakta, nesilden nesle aktarılarak, gerek dost meclislerinde ve gerekse dini törenlerde zevkle okunmaktadır. Şairimiz her şiirinde bir hikmeti ilahi vardır. 0 güzelim mısralar baçtan sona kadar felsefe doludur. Bu özelliğinden dolayı da UNESCO 1971-72 yılını bütün dünyada "YUNUS EMRE" yılı ilan etmiştir. Yunus'un düşünce dünyasından hayata yansıyan gayretleri şöyle sıralanabilir: 1- Yunus III. yüzyıl bunalımında, Anadolu insanının İslam etrafında şiir ve ilahileriyle toparlama çabası göstermiştir. insanlara yeni bir ruh ve heyecan çabası getirmiştir. 2- Kur'an ve hadislerden yaptığı son derece güzel tercümelerle İslam’ı geniş kitlelere yaymıştır. 3- Türkçe’ye sade, duru ve zengin bir anlatım kazandırmıştır. 4- Türk milletinin İslâm’ı benimsemesinde büyük katkıları olmuştur. Eldeki verilere göre, 1280-1330 yılları arasında yaşadığı tahmin olunmakta, Eskişehir’in Mihalıçcık ilçesine bağlı Sarı Köyüdür. Şeyhi Taptuk Emre dergâhına çok uzun yıl odun çeken ve orada çile dolduran Yunus Emre, doğruluk sembolüdür. Bu yönünü şeyhine karşı davranışları ve dergaha hiç eğri odun sokmamakla kanıtlamıştır. Aldığı her icazetle daha iyiyi daha güzele yönelmiş ve kamil bir erenler vakfı kazanmıştır. Allah aşkı iliklerine işleyen Yunus Emre, insanları ve doğayı sevmekle, büyük maharet göstermiştir. Taptuk Emre dergâhında çile dönemini doldurduktan sonra gurbete çıkmış, Konya'ya, Şam'a, Azerbaycan'a gitmiş, tüm diyarı dolaşmıştır. Nerede öldüğü ve nereye gömüldüğü hâlâ tartışma konusudur. Yunus'un olduğu farz edilen mezarların başlıcaları şunlardır: 1-
Ünye'de, Ünyeliler yıllardır Şehnuz olarak adlandırdıkları mezarın Yunus Emre’nin olduğuna kesinlikle inanmışlardır. Bu mezar Şeyh Yunus Emre'ye aittir diyerek zaman geçtikçe kısaltılarak Şeyh Yunus - Şeyhnus - Şehnuz haline geldiği söylenmektedir. Tarihe baktığımızda Ünye dahil bütün Anadolu 1071 tarihinden sonra Büyük Selçuklu Devleti'nin sınırları içindedir. Büyük Selçuklular'ın bir kolu olan Emir Danişment Gazi (1095-1104) yıllarında Sivas merkez olmak üzere Tokat, Amasya, Niksar, Ünye gibi yerlerde devlet kurmuştur. Danişment’in torunu Melik Gazi Niksar'da yatan bir velidir. (Yunus Emre Selçuklu Sultanlarından Melik Şah -Gazi- ile Yunus Emre ayni şeyh ve dergâha mensup idi. Bu yüzden birbirine yakın ilişkilerde bulunuyorlardı. Türkler’de iki özellikteki insandan bahseder kaynaklar. Bunlardan biri Gazi, biri de Veli tipleridir. içte bu özellik Melik Gazi ve Yunus Emre'ye şu şekilde yansıtılmıştır. Melik Şah bu bölge topraklarını fethetmiş, Yunus Emre'de gönülleri fethetmiştir. Melik Şah'ın türbesi Niksar'da Yunus Emre'nin türbesi de Ünye'dedir. İddia budur. Melik Şah’ın Niksar'daki türbesinde bekçilik yapan bir zattan Melik Şah’ın el yazması bir eseri olduğu, bu eserde Melik Şah ve Yunus Emre ile ilgili bilgiler olduğu söylenmiştir. Bu durum araştırılmış fakat eser bulunamamıştır.) Melik Gazi'nin torunu Melik yagıbasan 1142-1164 Sivas’ın, Tokat’ın, kervan yolu ile iskelesi olan Ünye'yi de devleti içerisine almıştır. Bugün hâlâ Ünye-Niksar yolu üzerinde yağıbasan ve yavi (yağ) köylerinin bulunuşu bunun en açık delilidir. Danişmentliler’den sonra Anadolu Selçukluları Ünye'ye sahip olmuşlar. Trabzon'u Rum imparatorluğunu nüfusları altına alıp haraca bağlamışlardır. Bu dönemde bir çok Türk boyları da Niksar-Ünye kervan yoluna ve Ünye civarına yerleştirilmiştir. Anadolu Selçuklularından sonra Ünye ve civarları Anadolu beyliklerinden ERTENA beyliğine Kadı Burhanettin ve Canik Beyliklerine tabi olmuşlar ve sonunda da 1459'da Fatih Sultan Mehmet buraları Türk-Osmanlı Devletine katmıştır. Selçuklular döneminde birçok derviş ve Türk akıncıları Horasan ve yeni yerleşim bölgelerinde Türklüğü, İslâm dinini yaymaktadır. İşte bunlar arasında Yunus Emre'de gezgin derviş ve veli olarak manzarası, havası, suyu çok hoş ve güzel olan Ünye'ye ve o zamanlar halkın çoğu Rum ve Ermeni olan buralara gelip büyük bir ihtimalle dini ve milli irşatlara telkinlere başlamıştır. Bunu Yunus Emre'nin şiirlerinden anlıyoruz. Bir şiirinde şöyle demiştir:
İndik rum'i kışladuk,
Haktan gelen şerbeti,
Akduk deniz dolduk, Bu şiirYunus'un Karadeniz kıyılarında gezdiğini, buraları çok sevdiğini ve üç bahar buralarda kaldığını anlatmaktadır (Rum diyarı derken Karadeniz’den bahsediyor). Yunus yine bir deyimiyle şunları söyler:
Dereler gördüm ırmaklar gördüm bahr ile, Bahri bir deniz kuşu. (Bugün martı diye tanıdığımız deniz kuşları). Bu deyimleriyle Yunus'un bir deniz kentinde kaldığı, dereler, ırmaklara, denizlere, deniz kuşlarına bakarak esinlenip yazdığı şlirlerden anlaşılıyor:
Dost bakalım yüzüme,
Ezelden bile idim, Yunus'un bu şlir ile de Ünye'ye kervan yolu ile geldiğini, bu şlirini Ünye'de yazdığını ve son günlerini Ünye'de geçirdiğini bilhassa belirtmektedir. Bu iddlalara göre şeyh Yunus Emre'nin türbesi Ünye'ye 3 km uzaklıkta Saraçlı mahallesi ve gölevi topraklarında yaklaşık 50 dönüm gibi geniş bir arazi içindedir. Arazi ve türbenin bulunduğu yüksek yer Ünye ve Terme topraklarına kuş bakışı bakmaktadır. Ayrıca sağ ve sol yanından ırmaklar akarak denize dökülmektedir. Bugün yattığı yerden 50 dönümlük araziyi zaptetmesi dikkate alınması gereken birinci unsurdur. Çünkü Karadeniz kıyılarında toprağın ne kadar kıymetli olduğu herkesçe bilinir. ikinci bir husus ise 1. Cihan Savaşında düşman Ünye'ye geldiğinde fazla zarar vermeden giderlermiş, o zamanlar çok sık ormanlık olan Şeyh Yunus tepesinden top sesleri geldiği duyulurmuş. Diğer husus ise şiirlerin de bahsettiği deniz, ırmak v.s. özellikle Ünye'de bulunduğunu desteklemektedir. Yunus Emre'nin mezarının çevresinde bir çok manevi hadiselerin gerçekleştiği de anlatılmaktadır. Bu bölgede gizli bakım yapmak isteyen kişilerin bir çok belalarla karşılaştığı ve bu hadiselerin gerçek olduğu tespit edilmiştir. Şeyh Yunus’un bulunduğu bölgede yapılan araştırmalarda birçok eski mezar Selçuklu sanatı işlemeleriyle yapılmış yazılı taşlar bulunarak sandukanın içine konulmuştur. Çevrede birçok taşlar bulunduğu söylenmektedir. Türbenin baç ve ayak ucunda iki ayrı mezar taşları bulunmaktadır. Selçuklu sanatı ve işlemeleriyle yapılmış taşa bir baş ve iki kol yukarı kalkmış olarak yapılmış, sanki bir insan gibi uzay boşluğunda uçmakta gibi durmaktadır. Yine baş kısmındaki taşta yazı bulunmaktadır. Ancak bu taş kırılmış olduğundan çevredeki vatandaşlar tarafından tamir edilmek sureti ile sıvanmış, boyanmış ve yazının okunması oldukça zorlaşmıştır. Ancak daha önce bu taşta "ALİ İBNÎ EMRE" yazısının okunduğu söylenmektedir (Ali ibni adı Yunus'un babasının ismidir.) Diğer tarafta ise yukarıda belirttiğimiz gibi Selçuklu sanatı ile işlemeli kanatlı bir taş bulunmaktadır. Hakikaten söz konusu edilen tepede bir yatır vardır. Ve bu yatır Ünyeliler arasında bugün ŞEYH YUNUS olarak bilinir ve iddia edilir. Günümüzde bu yatırı kent sakinleri sık sık ziyaret ederler ve çeşitli konularda ondan şefaat umarlar. Yemyeşil çimlerin enfes bir gürünüm arzettiği, renk renk kır çiçeklerinin mis gibi koktuğu, çeşitli agaçların gökyüzüne tırmandığı, cıvıl cıvıl kuş seslerinin efsaneleştirdiği ve daha nice emsalsiz güzellikleri ile bir doğa cenneti olan bu tepedeki mezarın yukarıdaki tüm verilere karşın ileride ünlü şair ve derviş Yunus Emre'ye ait olduğu kanıtlanırsa çeşitli tarihi özellikleri ve emsalsiz doğa güzellikleri ile güzel Ünye istikbalde dünya turizminde dahi söz sahibi olabileceğinden hiç şüphemiz yoktur.
Yunus'u ararlar durup heryerde Ünyelilerin Yunus'a yazdığı bu şiirle onu ne kadar çok sevdiğini anlıyoruz. |
